W niewielkiej portowej miejscowości w środkowych Włoszech, Civitanova Marche, podczas festiwalu „Vedo a Colori” powstał nowy mural „Delfiny” autorstwa Opiemme. Praca dedykowana jest Sibilli Aleramo (1876-1960) – znanej włoskiej pisarce, poetce i publicystce feministycznej, która spędziła swoją wczesną młodość właśnie w tym miast

Read in English

Urodzona w Alessandrii w północnych Włoszech, Sibilla Aleramo wraz ze swoją rodziną przeniosła się do regionu Le Marche w późnych latach osiemdziesiątych XIX wieku. Jej beztroską młodość przerwało małżeństwo z człowiekiem, który zgwałcił ją, kiedy miała 15 lat. Ten smutny i nieszczęśliwy związek w lepszych okresach naznaczony był wzajemną obojętnością, zaś w gorszych – licznymi aktami przemocy ze strony męża. Aleramo opisywała swoją małżeńską egzystencję w kategoriach niewolnictwa, duchowej pustki i społecznego wyobcowania. Po długim czasie niemal całkowitej bierności, przeżywanym przez pisarkę ze „skrępowanymi rękoma i niemymi ustami”, pod wpływem nowych idei i dzięki moralnemu wsparciu płynącemu ze strony włoskich intelektualistek i feministek nastąpiło jej przebudzenie. Podobnie jak Nora Helmer, bohaterka słynnej sztuki Henrika Ibsena, postanowiła spełnić swoje „pragnienie wolności” („dream of liberty”), porzucając życie u boku męża i jego rodziny. Przekonała się jednak, że „prawo jest po stronie silniejszego [s. 371]”. Zgodnie z surowymi regułami patriarchalnego społeczeństwa, opuściwszy męża utraciła też swojego ukochanego, małego synka, który musiał zostać w domu swojego ojca. Te trudne doświadczenia zostały opisane w jej pierwszej książce – „Una Donna”/”Kobieta” (1906) – która zasiała ferment i wzbudziła wątpliwości co do charakteru życia małżeńskiego w klasie średniej i ról płciowych we Włoszech.

W swojej symbolicznej, wieloznacznej pracy Opiemme odnosi się do samych początków niełatwej drogi życiowej pisarki. Fraza zamieszczona w lewym, górnym rogu muralu, „wiatr targa moje myśli”, odzwierciedla rzeczywisty i metaforyczny kontekst doświadczeń Aleramo. Tworzące wir kaligramy w kształcie delfinów w samym środku monochromatycznej kompozycji zostały uformowane ze słów pisarki, wyrażających jej pierwsze wrażenia po zobaczeniu morskiego pejzażu w miasteczku Civitanova Marche. Tytułowa figura delfina symbolizuje inteligencję, intuicję, odnowę, jak również wolność, ukrytą siłę oraz spełnione marzenia.

„Morze było niekończącym się pasmem srebra, niebo – bezmiernym uśmiechem nad moją głową. (…) Z zachwytem wciągałam do płuc całe to wolne powietrze, ten słony oddech. Mogłabym biegać w nieskończoność w górę i w dół, w słońcu, brzegiem morza, z twarzą zwróconą ku falom kłębiącym się na piasku [s. 20]”.

Rzymskie przysłowie „Per aspera ad astra” („Przez cierpienie do gwiazd”) w górnej prawej części muralu oddaje trudną drogę Aleramo prowadzącą od bierności do aktywności, od podporządkowania do samostanowienia, od uprzedmiotowienia do podmiotowości.

Hołd oddany Sibilli Aleramo nie jest pierwszą pracą autorstwa Opiemme poświęconą twórczyniom literatury. W Gdańsku w 2014 roku powstał imponujący pod względem formy i rozmiaru mural upamiętniający wybitną polska poetkę, Wisławę Szymborską, której twórczość została nagrodzona literacką nagrodą Nobla.